هستیم بر آن عهد که بستیم

پایگاه بصیرت / سید حسین خاتمی

عهد بستن با خداوند در آموزه‌های دینی اسلام یک مفهوم بسیار عمیق و متعالی است که در قرآن و روایات اسلامی به آن اشاره شده است. این عهد از انسان‌ها خواسته می‌شود که در برابر خداوند، به‌عنوان پروردگار و خالق، پیمانی از ایمان، اطاعت و محبت ببندند. در این پیمان، انسان باید در تمام لحظات زندگی خود به خداوند وفادار باشد، دستورات او را به‌طور کامل اجرا کند و در برابر وسوسه‌های نفس و شیاطین ایستادگی کند.

قرآن کریم و روایات ائمه معصومین(ع) روش‌های مختلف عهد بستن با خداوند را بیان کرده‌اند که می‌تواند نقشه راه مؤمنان در زندگی‌شان باشد. در قرآن، عهد به‌معنای «پیمان» یا «پیمان ‌نامه» است و در آیات مختلف، خداوند از انسان‌ها می‌خواهد که با او عهد ببندند. یکی از مهم‌ترین آیات قرآن که به عهد اشاره دارد، آیه‌ای است که خداوند از انسان‌ها می‌خواهد که به او ایمان بیاورند و در مسیر اطاعت از دستوراتش قدم بردارند. در سوره بقره آیه40 آمده است: «وَ أَوْفُوا بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ وَ إِيَّاىَ فَارْهَبُونِ»؛ و به عهد من وفا کنید تا من هم به عهد خود وفا کنم و از من بترسید.

این آیه نشان می‌دهد که عهد انسان با خداوند یک رابطه متقابل است. زمانی‌که انسان به عهد خود با خداوند وفا کند، خداوند نیز وعده‌های خود را به او محقق خواهد ساخت. پيمان‌هاى الهى، شامل احكام كتاب‌هاى آسمانى و پيمان‌هاى فطرى كه خداوند از همه گرفته است، مى‌شود. در قرآن کریم اشاره شده که انسان‌ها در عالم ذر (قبل از این که در دنیا به دنیا بیایند) در برابر خداوند پیمانی بسته‌اند. در سوره اعراف آیه 172 آمده است: «و هنگامی‌که پروردگارت از پشت بنی‌آدم، نسل‌های آنان را گرفت و از آن‌ها بر ضد خودشان گواهی گرفت که آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: بله، گواهی می‌دهیم.» این آیه نیز به مفهوم «عهد فطری» اشاره دارد که به نوعی انسان‌ها در ابتدای خلقت، فطرتاً عهدی با خداوند بسته‌اند که هیچ‌گاه نباید از آن غافل شوند. این عهد به طور طبیعی در نهاد انسان‌ها قرار دارد و هر فردی در دل خود، شناختی از خداوند دارد. عهد بستن با خداوند به‌معنای رعایت تمام شئون زندگی در راستای دستورات الهی است از جمله رعایت واجبات، ترک محرمات، انجام مستحبات، حفظ روابط صحیح با دیگران و در کل زندگی بر اساس تقوا و صداقت است. در قرآن به مسئله امامت، عهد گفته شده است: «لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ» يعنى پيمان من «مقام امامت» به افراد ظالم نمى‌رسد.

پس وفاى به عهد يعنى وفاى به امام و رهبر آسمانى و اطاعت از او(احسن الحدیث، قرشی) و از جمله عهد الهى و مصاديق فرمايش سبحانى، ولايت عهد حضرت امير المؤمنين(ع) است كه حضرت رسول اكرم(ص) در غدير خمّ از امّت اخذ فرمود. چنانچه عياشى روايت نموده كه از حضرت صادق(ع) سؤال شد از اين آيه شريفه، فرمودند: «اوفوا بولاية علىّ فرضا من اللّه أوف لكم بالجنّة» در روایات اسلامی، عهد بستن با خداوند به نوعی در قالب عمل به دستورات الهی و احکام دینی است.

مجاهدان و رزمندگان که در مسیر اطاعت از خداوند گام برداشته و عهد بسته‌اند که در مقابل تمدن و تفکر شیطان بایستند بر عهدشان مانده‌اند و با خون‌شان به آن وفا می‌کنند. آنان حق طلب هستند و برای رسیدن به حق تلاش می‌کنند و پرچم حق را به اهتزاز در می‌آورند و شجاعانه ایستادگی و رزم دارند. مجاهدان در زندگی الهی خود با آرامش در طریق الی الله حرکت کردند و با قدرت دشمن را به عقب راندند.خداوند از مؤمنان خواسته که در انجام تعهدات دینی خود وفادار باشند. در سوره مائده آیه1 آمده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ...»؛ ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، به عهدها وفا کنید. آنان‌که شهد شیرین شهادت را می‌چشند و از گواراترین نعمات الهی بهره می‌‌برند همان کسانی هستند که به عهدشان وفا کردند و خداوند نیز به عهدش در مورد آنان وفا فرموده و در بالاترین درجات قرارشان می‌دهند. همان عهدی شهدای بزرگی چون سید حسن نصرالله عزیز بر آن استوار ماندند و به فوز عظیم شهادت رسیدند!

اما عهدی که باید بر آن وفادار باشیم چیست؟

اولین گام در عهد بستن با خداوند، ایمان آوردن به وحدانیت خداوند و پذیرش اصول توحیدی است. انسان باید با قلبی سلیم و عقلانی به خداوند ایمان آورد و در نظر داشته باشد که هیچ موجودی جز او شایسته عبادت نیست.

دوم؛ درک مسئولیت‌ها و وظایفی که خداوند بر دوش انسان گذاشته است یکی از شرایط عهد بستن است. این مسئولیت‌ها شامل عبادات مانند نماز، روزه، حج، زکات و همچنین رعایت اصول اخلاقی و اجتماعی است.

سوم؛ طلب عفو و مغفرت به این معنا که انسان باید همواره به یاد خداوند باشد و در مواقعی که از مسیر حق منحرف می‌شود، به سوی خدا بازگشته و از او طلب مغفرت کند. عهد با خداوند تنها زمانی عملی است که انسان از خداوند خواسته‌های خود را در قالب توبه و بازگشت به مسیر الهی بیان کند.

چهارم؛ اینکه انسان باید در عمل، به دستورات خداوند وفا کند. این شامل عمل به واجبات، اجتناب از محرمات، و سعی در انجام مستحبات است. انسان باید با خود عهد کند که همیشه در مسیر اطاعت از خداوند گام بردارد.

پنجم؛ نماز، به‌عنوان بهترین عبادت، مهم‌ترین راه ارتباط انسان با خداوند است. این ارتباط به انسان یادآوری می‌کند که در هر لحظه از زندگی باید در نظر داشته باشد که با خداوند عهدی بسته است.

ششم؛ صبر و استقامت است زیرا در برابر مشکلات و سختی‌ها، انسان باید صبر پیشه کند و از عهد خود به خداوند کوتاه نیاید. این ویژگی به انسان قدرت می‌دهد تا در برابر چالش‌ها ایستادگی کند و به عهد خود وفادار بماند.